#KöpeklerdeAğızveDişSağlıgı
Vahsi hayattan geldiklerini düsünerek evde besledigimiz köpeklerin dis bakimina gerek duymadigini düsünürüz. Yedikleri mamalar ile disleri temizlenir yada kemik bile kirabildiklerine göre çok saglam disleri var düsüncesi yerlesmistir kafamiza. Fakat bir gün agzindan inanilmaz kokular geldigi için burun buruna durmaktan kaçindigimizda ve ta ki veteriner hekimimiz muayene sonrasinda dis tasi hatta disinde çürük oldugunu söylediginde onlarinda aynen bizim gibi zarar görebilen disleri oldugunu anlariz.
Birçok köpek sahibinin çogu zaman göz ardi ettigi fakat insanlarda oldugu kadar köpeklerde de hayati öneme sahip olan agiz ve dis sagligi hakkinda hekimligimiz adina en çok rastladigimiz sorunlari kisaca sizlerle paylasacagiz. Amacimiz sizleri bu konu hakkinda biraz daha bilinçlendirmek ve belki de aklinizda mevcut olan sorulara cevap sunabilmek olacak.
Köpeklerde dört tip dis bulunmaktadir; Kesiciler (Insiziv), Köpek disleri (Kanin) , Premolar ve Molar disler. Alt ve üst çenenin önünde 6 adet kesici dis bulunur ve kesici dislerin bitiminde kanin disler yer alir. Çene kapandiginda alt kanin disler üst çenedeki 3. kesici dis ile kanin disin araligina oturur. Kanin dislerden sonra arkaya dogru Premolar ve daha geride Molar disler yer alir. Premolar ve molar disler ögütücü dislerdir. Olgun bir köpegin dis sayisi 42 olmalidir.
Disler alt ve üst çene kemiginde alveoller yuva denen bosluklara oturur. Alt ve üst çenede alveoler çikintilari kaplayip disin kendisini çevreleyen dis etine GINGIVA, disin baglayici dokusuna da PERIODONTAL DOKU denir. Bu doku disi alveolar kemige baglayan kollajen iplikler olan Periodontal Ligament, Gingiva, Sement (Dis kökünü örten damarsiz kemik benzeri doku) ve Alveolar Kemik’ ten olusur.
EN SIK RASTLANILAN :
DENTAL PROBLEMLER :
Köpeklerde en sik rastlanilan dental problemlerin basinda dislerde Plak ve Tartar Olusumu gelir.
PLAK ;bakteri, tükürük, yemek artiklari ve dökülmüs epitelyal hücrelerden meydana gelen ve disi kaplayan ince film tabakadir. Yemek sonrasi plak olusumu her hayvanda görülür.
Çesitli nedenlerle dis üzerindeki plak olusumu temizlenemezse bu tabaka zamanla kalinlasarak sertlesir, dis üzerinde olusan bu sert kitleye TARTAR adi verilir.
Disler üzerinde plak birikimi zamanla gingivanin yangilanmasina, dis sinirinda kirmizi renk alip sismesine yol açar ve GINGIVITIS olusmus olur. Gingivitis hafif, orta ve siddetli olarak seyreder.
Hafif olgularda dis eti kirmizi renkte ve siskindir, dis üzerinde plak olusumu görülür. Tedavi ile bu durum kisa zamanda normale dönebilir.
Orta derece gingivitiste ise kizariklik ve sislik tüm gingivaya yayilmaya baslar, agiz agrilidir ve kötü agiz kokusu hissedilebilir hal alir. Profesyonel tedavi ve evde agiz bakimi bu durumun geri dönülmez bir hal almasini engelleyebilir.
Siddetli Gingivistislerde gingiva kiraz kirmizisi renk almis ve kanamalidir. Dis eti yangi ve tartar olusumu nedeniyle yikima ugramaya baslar. Oldukça önemli olan bu safhada tedavi yapilmaz yada tedavi için geç kalinirsa periodontal hastaligin baslamasi kaçinilmaz olur.
Periodontal hastalik disin destek dokularinin ( gingiva, sement, periodontal ligament ve alveoler kemik) yangisidir.Gingivitis ile karsilastirildiginda, periodontitis kemik kaybini içerir. Periodontal hastalik olusumu su sekilde olur; dis üzerindeki plagin gün geçtikçe kalinlasmasi sonucu altta kalan bakteriler oksijensiz kalir ve üreyerek doku ve kemik kaybina yol açan maddeler (endotoksin) açiga çikarirlar.
Periodontitis her yasta görülebilecegi gibi %80 oraninda 3 yas üzerindeki köpeklerde görülür. Periodontitis’ in de gingivitiste oldugu gibi farkli safhalari vardir. Zamanla dis etlerinden köke dogru derin cepler açilmaya baslar ve enfeksiyon dis kökünü de etkisi altina alarak dis çürükleri ve kayiplarina yol açar.
Alttaki sekillerden bu hastaligin nelere yol açabilecegini çok net bir sekilde görebilirsiniz. Bunlar ileri safhadaki periodontal hastalik vakalaridir.
Periodontitis profesyonel olarak ele alinmalidir. Erken teshis ve tedavi kaliteli yasamin anahtari ve çogu zaman da hayat kurtarici bir uygulamadir.
Dental Problem olarak karsimiza en sik çikan diger olgulari ise söyle siralayabiliriz :
� Dis Kiriklari
� Dis Çürükleri
� Dis Apseleri
� Fazla sayida Dis
� Tümörler
� Ordotontik Bozukluklar
Bunlar içerisinde Ordotondik bozukluklar bazi köpek irklarina özgü olarak ortaya çikmasi açisindan önemli bir yere sahiptir. Bazi irklarda irk özelligi olarak dis dizilimlerinde normale göre farklilik gözlenir ve yine bazi irklar kafa sekilleri dolayisi ile farkli çene kapanisina sahiptirler (örn;Boxer). Dislerde üst üste oturma bozuklugu (Maloklüzyon) gibi sorunlar varsa bu durum mutlaka bir veteriner hekim tarafindan incelenmelidir. Bazen köpek kalici disi çikmasina ragmen süt disini kaybetmemis olabilir bu durumda süt disi çekilmelidir.
DENTAL PROBLEMLERIN BELIRTILERI :
Köpeginizin dental bir problemi olup olmadigini anlamak için her seyden önce rutin olarak agzini ve dislerini kontrol etmeniz gerekir. Size bir problem oldugunu düsündürmesi gereken olgularin basinda kötü agiz kokusu (Halitosis) gelir. Kizarmis dis etleri, dis üzerinde sari-kahverengi kitleler, agizdan akan pembe renkli salgi, durumun ilerledigini gösterir. Zamanla köpeginiz aci ve agridan yemek yiyememeye baslar, sert yiyecekleri yemekten çekinir yada onun devamli olarak tek tarafli çigneme yaptigini fark edebilirsiniz. Ileri derecede agri duyan hayvanlar agizlarini açmaktan kaçinir ve hassas bölgeye el degdirmezler. Zamanla gida aliminda azalma olan köpegin genel durumu bozulmaya baslar, durgunlasir ve aktivitesinde azalma meydana gelir.
Eger bu belirtileri degerlendirip veteriner hekiminize bas vurmakta gecikirseniz ne yazik ki bir gün daha büyük saglik problemleri ile köpeginizi bas basa birakmis olursunuz. Kan dolasimina geçmeyi basaran bakteriler Kalp, Böbrekler, Karaciger ve Eklemlerde bozukluk ve hastalik olusumuna neden olurlar. Hayati öneme sahip bu organlara kadar ulasip, sorunlara yol açtigindan Agiz ve Dis Sagligi sizler tarafindan göz ardi edilmemesi gereken bir durumdur.
Her irk ve cinsiyetten köpek dental probleme sahip olabilir. Poodle, YorkShire Terrier gibi bazi irklar dental sorunlara daha yatkindir. Genellikle orta yasli ve yasli köpeklerde görülmesine ragmen genç yaslarda da problemlere rastlanabilir.
” Unutmayin ki dental sorunlar köpeginizin yasam kalitesini düsürür ! ”
Hekimligimiz açisindan dental problemlerin teshisinde rutin muayenelerin oldukça önemli bir yeri vardir. Dis plaklari,tartar ve gingivitis muayene esnasinda gözle rahatça teshis edilebilir. Fakat Periodontitis, dis çürükleri, dis apseleri gibi daha komplike durumlarda köpegin sedasyon yada çogu zaman anestezi altina alinarak agiz ve dis muayenesi yapilmalidir. Bu tip vakalarda anestezideki hastanin hem hastaligi teshis edilir hem de teshis sonrasi tedavisi yapilir.
Diste olusan plaklar dislerin firçalanmasi ile giderilebilir, fakat tartar olusumu profesyonel olarak özel aletler ile temizlenmelidir. Bu amaçla hekimligimizde CAVITRON adi verilen cihazlar kullanilmaktadir. Bu cihazlar yüksek frekansli ultrasonik titresimler olusturarak dis minesini en az zarari vererek dis taslarini parçalamaktadir. Dis taslarinin direk el yada el aleti kullanarak temizlenmeye çalismasi oldukça hassas olan dis minesinin zedelenmesine ve ileride baska problemlerin çikmasina neden olur. Zaten bu sekilde dis etinin altinda kalan plak ve tartarlar temizlenemez ve bakteriler varligini sürdürür. Mekanik dis tasi temizligini dislerin cilalanmasi izler. Disteki tartarlarin temizlenmesinden sonra daha net sekilde açiga çikan dis eti özel el problariyla muayene edilerek cep olusumlari olup olmadigi, olusmussa derinligi tespit edilir. Periodontitis ve siddetli gingivitis olgularinda hekim tarafindan seçilen antibiyotikler kullanilmalidir. Mekanik temizlime sonrasinda agiz ve dislerin temiz kalmasini saglamak çok önemlidir. Bu amaçla antiseptik ajanlar içeren çesitli ürünler kullanilir (sprey yada jeller). Bu antiseptiklerin basinda Klorheksidin gelir.
Hekiminizin kliniginde yaptigi uygulamalar sonrasinda tedavinin en önemli kismi baslar;
EVDE DENTAL BAKIM :
Köpeginizin dental problem yasamamasi ve saglikli dislere sahip olmasi için haftada en az bir kez dislerini firçalamalisiniz. Peki bunu nasil yapacaksiniz;
- Köpekler için özel hazirlanmis dis firçalarini kullanmanizi öneririz. Bunlar genellikle uzun saplidir ve bas kismi özel açiya sahiptir ayrica killari ekstra yumusaktir.
- Tabi ki gerekli olan ikinci sey dis macunu. KÖPEGINIZIN DISLERINI FIRÇALAMAK IÇIN INSAN DIS MACUNU KULLANMAMALISINIZ. Insanlar için hazirlanan macunlarda mevcut olan Florid köpeginizin mide problemi yasamasina hatta zehirlenmesine neden olur. Bu tip macunlar agizdan suyla tükürülür ama köpeginiz tükürerek bunu agzindan uzaklastiramaz ve yutar. Bu nedenle hayvanlar için üretilen özel dis macunlarindan edinmeniz gereklidir.
- Firçalama isleminden önce köpeginizin yanagini elinizle kaldirip öncelikle parmaginiza sürdügünüz dis macununu ona tattirabilirsiniz, parmakla yaptiginiz dairesel hareketlere dis firçasiyla yavasça dis etini zedelemeden devam edebilirsiniz. Hizli ve güç gerektiren uygulamalardan kaçinmalisiniz.
- Köpeginizin bu uygulamalara karsi koymamasi için dislerini firçalamaya yavruyken baslamaniz yararli olur. Böylece bu isleme alisacak ve size zorluk çikarmayacaktir.
Evde dikkat etmeniz gereken bir seyde köpeginizin dislerine zarar verecek, dis etine batacak maddelerden uzak durmasidir. Sert ve sivri cisimler oynamasi için uygun degildir.
Son olarak, köpeginizin beslenmesinde kuru mama kullanmaniz dis plaklarinin olusumunu belli bir seviyede tutmada yararli olur. Mama tanelerinin dis ile temas bölgesinde plaklar temizlenir bu amaçla hazirlanmis özel kuru mamalar piyasada bulunmaktadir.Unutmayin ki sürekli olarak tek yönlü beslenen ve yumusak mamalar yiyen köpekler dis problemlerine çok yatkin olacaktir.
Köpeginizin agiz ve dis sagligini korumak istiyorsaniz her seyden önce bilinçli birer hayvan sahibi olmaniz gerekli. Köpeginizin tasidigi olumsuz belirtileri fark ettiginizde mutlaka veteriner hekiminize bas vurun.
